نقشه مدیریتی برای حفاظت و گردشگری لوت
همکاری راهبردی برای حفاظت از بیابان لوت
طراحی نقشه مدیریتی مشترک میان پایگاه میراث جهانی بیابان لوت و شرکت هواپیمایی ماهان، نویدبخش همکاری مؤثری میان نهادهای دولتی، خصوصی و محلی است. سعید شاهرخی، مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان کرمان، با اعلام این خبر گفت: «این نقشه مدیریتی، تمامی محدوده ثبت جهانی بیابان لوت در استان‌های کرمان، سیستان و بلوچستان و خراسان جنوبی را پوشش خواهد داد.» این طرح، نه‌تنها به حفظ و مدیریت این زیست‌بوم منحصربه‌فرد کمک می‌کند، بلکه می‌تواند به‌عنوان الگویی موفق برای سایر مناطق طبیعی ثبت‌شده در میراث جهانی عمل کند.
بیابان لوت به‌عنوان نخستین اثر طبیعی ثبت‌شده ایران در فهرست میراث جهانی یونسکو، با جاذبه‌های بی‌نظیری مانند کلوت‌های شهداد، گندم‌بریان و گرم‌ترین نقطه زمین، همواره مورد توجه گردشگران داخلی و خارجی بوده است. اما توسعه نامتوازن و فشارهای انسانی در سال‌های اخیر، تهدیدی برای این زیست‌بوم ارزشمند محسوب می‌شود. طرح مدیریتی مشترک، می‌تواند مسیری جدید برای حفاظت، بهره‌برداری پایدار و توسعه مسئولانه گردشگری در این منطقه باشد.
ملاحظات جامعه محلی و نقش آنها در طرح
یکی از ویژگی‌های مهم طرح مدیریت مشترک، توجه به ملاحظات و بهره‌مندی جوامع محلی است. مدیرکل میراث فرهنگی کرمان تأکید کرد که در این نقشه مدیریتی، حقوق و منافع مردم بومی منطقه به‌طور ویژه مورد توجه قرار خواهد گرفت. به‌گفته وی: «مشارکت جوامع محلی در طرح، می‌تواند ضامن موفقیت آن باشد و از مقاومت‌های احتمالی در برابر پروژه‌های توسعه‌ای بکاهد.»
جوامع محلی، در صورت مشارکت فعال در طراحی و اجرای این طرح، می‌توانند از طریق مشاغل مرتبط با گردشگری، راهنمایی تورها، ارائه خدمات بومی و ایجاد اقامتگاه‌های سنتی، به بهره‌برداری اقتصادی و اجتماعی از منابع طبیعی منطقه دست یابند. این تعامل دوطرفه میان جوامع محلی و نهادهای مدیریتی، یکی از اصول کلیدی توسعه پایدار در مناطق طبیعی محسوب می‌شود.
چالش‌های پیش‌رو و ضرورت توقف فعالیت‌های عمرانی
در حال حاضر، یکی از چالش‌های مهم در بیابان لوت، فعالیت‌های عمرانی سنگین و استفاده از ماشین‌آلات سنگین است که به‌طور بالقوه می‌تواند به تخریب زیست‌بوم منطقه منجر شود. بر اساس مصوبه کارگروه فنی پایگاه‌های میراث ملی و جهانی، هرگونه عملیات عمرانی تا زمان ارائه و تصویب نهایی طرح مدیریتی متوقف خواهد شد. این اقدام، فرصتی برای بازنگری و اصلاح فعالیت‌های مخرب فراهم می‌کند.
چالش‌های دیگری نیز مانند مدیریت پسماندهای گردشگری، جلوگیری از تخریب زیرساخت‌های طبیعی و مقابله با تغییرات اقلیمی، نیازمند توجه ویژه در این طرح هستند. ترکیب تخصص‌های مختلف در طراحی نقشه مدیریتی، می‌تواند به شناسایی و رفع این چالش‌ها کمک کند.
راهکارهای سازنده و تخصصی برای مدیریت بیابان لوت
برای حفاظت از بیابان لوت و توسعه پایدار گردشگری در این منطقه، باید اقدامات زیر به‌صورت تخصصی و کارشناسانه انجام شود:
-
ایجاد زیرساخت‌های پایدار گردشگری: زیرساخت‌هایی مانند مسیرهای پیاده‌روی، تابلوهای راهنمای چندزبانه، و ایستگاه‌های استراحت سازگار با محیط زیست باید طراحی و اجرا شوند. این اقدامات، علاوه بر تسهیل دسترسی گردشگران، از آسیب به زیست‌بوم جلوگیری می‌کند.
-
آموزش و توانمندسازی جوامع محلی: برگزاری کارگاه‌های آموزشی برای مردم بومی در زمینه حفاظت از محیط زیست و گردشگری پایدار، می‌تواند آنها را به همکارانی موثر در این طرح تبدیل کند.
-
استفاده از فناوری‌های نوین: از فناوری‌هایی مانند نقشه‌برداری هوایی با پهپاد و سامانه‌های اطلاعات جغرافیایی (GIS) برای پایش مستمر زیست‌بوم استفاده شود. این فناوری‌ها، امکان شناسایی و مدیریت دقیق تهدیدها را فراهم می‌کنند.
-
برنامه‌ریزی حمل‌ونقل پایدار: طراحی مسیرهای دسترسی مناسب با حداقل تأثیر بر محیط زیست و استفاده از خودروهای برقی برای حمل‌ونقل گردشگران، از دیگر اقدامات پیشنهادی است.
-
تدوین قوانین سخت‌گیرانه حفاظتی: قوانین شفاف و سخت‌گیرانه برای مقابله با تخریب محیط زیست و شکار غیرمجاز در منطقه، باید به اجرا درآید. همچنین، برخورد جدی با تخلفات گردشگری، مانع از سوءاستفاده از این منطقه خواهد شد.
-
ایجاد مراکز تحقیقاتی و آموزشی: تأسیس مراکز تخصصی برای مطالعه زیست‌بوم بیابان لوت و ارائه اطلاعات به گردشگران، می‌تواند به شناخت بهتر این منطقه و افزایش آگاهی عمومی کمک کند.
-
ترویج گردشگری مسئولانه: از طریق برنامه‌های تبلیغاتی و آموزشی، گردشگران را با اصول گردشگری مسئولانه و اهمیت حفاظت از بیابان لوت آشنا کنید.